W dniu 1 stycznia 2024 r. weszło w życie rozporządzenie 2023/2831[1], które zastąpiło obowiązujące do 31 grudnia 2023 r. rozporządzenie 1407/2013[2]. Jednocześnie, art. 7 ust. 4 rozporządzenia 1407/2013 dopuszcza udzielanie pomocy na podstawie programów pomocy de minimis, przyjętych w okresie jego obowiązywania, w sześciomiesięcznym okresie przejściowym. 

W Polsce istnieje szereg aktów prawnych stanowiących podstawę udzielania pomocy de minimis. Podstawę zgodności udzielania tej pomocy z prawem unijnym (jednego z ww. rozporządzeń) należy określić na podstawie następujących przesłanek:

1. obowiązywania najpóźniej w dniu 31 grudnia 2023 r. podstawy prawnej do udzielania pomocy de minimis, będącej programem pomocowym w rozumieniu art. 2 pkt 7 ustawy o pomocy publicznej[3], tj. programem zawartym w akcie prawa powszechnie obowiązującego (w ustawie, rozporządzeniu, akcie prawa miejscowego), dotyczącym przedsiębiorstw określonych w sposób generalny i abstrakcyjny, na podstawie którego można dokonać wypłat pomocy indywidualnej (np. w formie decyzji lub umowy);
2. zakresu (treści) odwołania do prawa unijnego w programie pomocowym – pomoc może być udzielana zgodnie z:

• rozporządzeniem 2023/2831, w przypadku ogólnego odwołania do warunków dopuszczalności pomocy de minimis, albo
• rozporządzeniem 1407/2013, w przypadku odwołania się wprost do jego przepisów w programie pomocowym, w związku z art. 7 ust. 4 tego rozporządzenia.

W związku z tym, można wyróżnić następujące sytuacje:

1. Pomoc udzielana jest na podstawie programów pomocowych wskazujących wprost jako podstawę zgodności z prawem unijnym rozporządzenie 1407/2013.

W takim przypadku możliwe jest udzielanie pomocy de minimis zgodnie z przepisami rozporządzenia 1407/2013 - najpóźniej do 30 czerwca 2024 r. (pod warunkiem, że nie przewidują one wprost krótszego okresu jej udzielania) i po spełnieniu szczegółowych warunków określonych w jego przepisach (np. w zakresie limitu pomocy de minimis w wysokości 200 000 EUR na jedno przedsiębiorstwo). Pomoc ta będzie zatem udzielana na dotychczasowych zasadach (m.in. przy wykorzystaniu tego samego Formularza informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc de minimis). 

Przykładem takiej pomocy jest dofinansowanie ze środków Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej, przyznawane na podstawie art. 46 ustawy o promocji zatrudnienia[4] oraz rozporządzenia MRPiPS w sprawie dokonywania z Funduszu Pracy refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy oraz przyznawania środków na podjęcie działalności gospodarczej[5] (odwołanie do rozporządzenia 1407/2013 znajduje się w § 1 ust. 2 rozporządzenia MRPiPS) lub dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych pracowników na podstawie art. 122 Prawa oświatowego[6].

2. Pomoc, w odniesieniu do której:

• akt prawny określający warunki udzielania pomocy zawiera wyłącznie ogólne odwołanie do przepisów o pomocy de minimis;

Przykładem jest finansowanie kosztów kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawcy z Krajowego Funduszu Szkoleniowego[7], w odniesieniu do którego wskazano jedynie, że „stanowi pomoc de minimis, o której mowa we właściwych przepisach prawa Unii Europejskiej dotyczących pomocy de minimis”, czy umorzenie zaległości podatkowej udzielana na podstawie Ordynacji podatkowej[8], której art. 67b stanowi, że organ podatkowy może udzielić ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, które to ulgi „stanowią pomoc de minimis  - w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis”. 

• nie określono żadnej podstawy zgodności z przepisami o pomocy publicznej, ale w praktyce stosowane są przepisy o pomocy de minimis; 

Przykładem jest bon na zasiedlenie z art. 66n ustawy o promocji zatrudnienia lub pomoc w ramach projektu pilotażowego określonego w art. 2 ust. 1 pkt. 27c ustawy o promocji zatrudnienia.

W tych przypadkach, od 1 stycznia 2024 r. pomoc może być udzielana tylko zgodnie z przepisami nowego rozporządzenia 2023/2831 - nie ma do nich bowiem zastosowania sześciomiesięczny okres przejściowy, o którym mowa w art. 7 ust. 4 rozporządzenia 1407/2013.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 rozporządzenia 2023/2831, całkowita kwota pomocy de minimis przyznanej przez jedno państwo członkowskie jednemu przedsiębiorstwu nie może przekroczyć 300 000 EUR w okresie 3 lat, przy czym, zgodnie z pkt 11 preambuły do ww. rozporządzenia, „dla każdego przypadku przyznania nowej pomocy de minimis należy uwzględnić całkowitą kwotę pomocy de minimis przyznaną w ciągu minionych trzech lat”.

Oznacza to, że obecnie do ustalania dostępnego przedsiębiorstwu limitu pomocy de minimis bierze się pod uwagę 3 minione lata[1], a nie rok bieżący oraz 2 ostatnie lata podatkowe.

3 minione lata należy rozumieć w ten sposób, że jeśli na przykład pomoc de minimis była udzielona 5 stycznia 2024 r., uwzględnieniu podlegała pomoc de minimis i pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie udzielona przedsiębiorstwu począwszy od 5 stycznia 2021 r. do 5 stycznia 2024 r. włącznie. 

Przed udzieleniem pomocy 5 stycznia 2024 r. należy upewnić się, czy wcześniej (od momentu złożenia wniosku o pomoc do momentu udzielenia pomocy, a więc także w dniu 5 stycznia 2024 r.) przedsiębiorca nie otrzymał innej pomoc de minimis, która uszczupliła przysługujący mu limit i tym samym wykluczyła możliwość udzielenia mu wnioskowanej pomocy.

Warunki dopuszczalności pomocy de minimis muszą być spełnione na dzień udzielenia pomocy. Dotyczy to również wyboru samej podstawy zgodności udzielania tej pomocy z prawem unijnym (rozporządzenia 1407/2013 lub rozporządzenia 2023/2831). Zgodnie natomiast z art. 2 pkt 11 ustawy pomocy publicznej, przez dzień udzielenia pomocy należy rozumieć, co do zasady, dzień w którym podmiot ubiegający się o pomoc publiczną nabył prawo do otrzymania tej pomocy (np. dzień podpisania umowy lub wydania decyzji administracyjnej).

Oznacza to, że niezależnie od tego, kiedy został złożony wniosek o udzielenie pomocy de minimis, to ostatecznie dzień jej udzielenia jest decydujący w zakresie wyboru odpowiedniego rozporządzenia Komisji o pomocy de minimis (szerzej na ten temat w odpowiedzi na pytanie 1) oraz ustalenia, czy pomoc dla danego wnioskodawcy mieści się w dopuszczalnym limicie pomocy de minimis.

Zgodnie z art. 37 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy publicznej, podmiot ubiegający się o pomoc de minimis jest zobowiązany do przedstawienia podmiotowi udzielającemu pomocy „wszystkich zaświadczeń o pomocy de minimis oraz pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, jakie otrzymał w roku, w którym ubiega się o pomoc, oraz w ciągu 2 poprzedzających go lat podatkowych, albo oświadczenia o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie”.

Od 1 stycznia 2024 r., stosownie do art. 3 ust. 2 rozporządzenia 2023/2831, zmianie uległ sposób obliczania 3‑letniego okresu branego pod uwagę przy badaniu limitu pomocy de minimis, tj. z dotychczasowych lat podatkowych (bieżący rok podatkowy + 2 poprzednie lata podatkowe) na okres 3 minionych lat (szerzej na ten temat w odpowiedzi na pytanie 2). 

W związku z tym podmiot udzielający pomocy de minimis, zgodnie z rozporządzeniem 2023/2831, powinien zweryfikować limit pomocy de minimis biorąc pod uwagę 3 minione lata, a nie - jak to określono w art. 37 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy publicznej - w roku, w którym ubiega się o pomoc, oraz w ciągu 2 poprzedzających go lat podatkowych. W tym zakresie mamy bowiem do czynienia z pierwszeństwem przepisów prawa unijnego (rozporządzenia 2023/2831) względem prawa krajowego (art. 37 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy publicznej).

W tym przypadku podmiot udzielający pomocy de minimis może posłużyć się pomocniczo przepisem art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy publicznej, na podstawie którego może zobowiązać wnioskodawców do przedstawiania informacji o dotyczącej ich pomocy publicznej, do których można zaliczyć również informacje o pomocy de minimis otrzymanej w okresie 3 minionych lat.

Powyższe informacje o otrzymanej pomocy de minimis można dodatkowo zweryfikować z wykorzystaniem aplikacji SUDOP w zakresie pomocy de minimis (https://sudop.uokik.gov.pl) oraz aplikacji SRPP w zakresie pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie (https://srpp.minrol.gov.pl). 

Do czasu wprowadzenia nowego wzoru Zaświadczenia o pomocy de minimis, wydawanego na podstawie art. 5 ust.4 ustawy o pomocy publicznej, konieczne jest stosowanie dotychczasowego wzoru, w którym możliwe jest wskazanie obowiązującego rozporządzenia Komisji (UE) nr 2023/2831 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis – należy podać pełny tytuł i publikator tego rozporządzenia.

Nie ma podstaw, aby przed zmianą załącznika nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie zaświadczeń o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie[1] organy udzielające pomocy wstrzymywały się z udzielaniem pomocy de minimis. Wydanie zaświadczenia o pomocy de minimis jest bowiem jedynie czynnością materialno-techniczną, która potwierdza fakt udzielenia pomocy de minimis. Nie rozstrzyga natomiast o żadnych prawach lub obowiązkach i nie tworzy nowej sytuacji prawnej. To konkretna umowa np. o dofinansowanie projektu ze środków europejskich lub decyzja administracyjna np. o umorzeniu zaległego podatku, jest podstawą udzielenia pomocy de minimis.
 

Podmiot ubiegający się o pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2831, który otrzymał wcześniej różne rodzaje pomocy de minimis (np. pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2831, pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 1407/2013, pomoc de minimis w rolnictwie lub pomoc de minimis w rybołówstwie), może ją otrzymać, jeżeli suma tych wcześniejszych pomocy wraz z pomocą, o którą wnioskuje, nie przekracza 300 000 EUR w ciągu 3 lat[1].

Podmiot, który otrzymał pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2832 (UOIG[2]) w pełnej wysokości 750 000 EUR w ciągu 3 lat może wciąż uzyskać pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2831 w pełnej wysokości 300 000 EUR w ciągu 3 lat (obie pomoce de minimis można ze sobą łączyć)[3].

Sposób obliczania ww. 3-letniego okresu wskazany jest w odpowiedzi na pytanie 2.
 

Komisja Europejska zrezygnowała z restrykcyjnych warunków dopuszczalności pomocy de minimis w sektorze transportu drogowego towarów. Oznacza to, że pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2831 może być udzielana przedsiębiorcom działającym w sektorze transportu drogowego towarów:

• do limitu 300 000 EUR (rozporządzenie 2023/2831 ustanawia jeden, taki sam limit pomocy de minimis dla wszystkich przedsiębiorców);
• na zakup pojazdów wykorzystywanych do prowadzenia działalności w ramach transportu drogowego towarów (nie ma już potrzeby weryfikacji, czy pomoc de minimis nie zostanie przeznaczona na pokrycie takich wydatków).

Obecnie w Polsce nie istnieje jeden centralny rejestr pomocy de minimis[1], aczkolwiek zarówno wnioskujący o nową pomoc, jak i podmioty udzielające pomocy mogą posiłkować się danymi zawartymi w systemach SUDOP (https://sudop.uokik.gov.pl) oraz SRPP (http://srpp.minrol.gov.pl).

Wyszukiwarka pomocy dostępna w systemie SRPP pozwala wyszukać informacje o pomocy de minimis w rolnictwie, udzielonej zgodnie z rozporządzeniem 1408/2013 oraz o pomocy de minimis w rybołówstwie, udzielonej zgodnie z rozporządzeniem 717/2014, natomiast wyszukiwarka w systemie SUDOP pozwala wyszukać informacje o pozostałej pomocy de minimis tj. udzielonej zgodnie z rozporządzeniami 1407/2013, 360/2012, 2023/2831 oraz 2023/2832.

Do czasu wejścia w życie zmiany rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 marca 2010 r. w sprawie zakresu informacji przedstawianych przez podmiot ubiegający się o pomoc de minimis , konieczne jest stosowanie dotychczasowego wzoru Formularza informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc de minimis. Nie ma podstaw, aby organy udzielające pomocy wstrzymywały się z udzielaniem pomocy de minimis. Warunki dopuszczalności tej pomocy określa bezpośrednio rozporządzenie 2023/2831, a Formularz pomaga jedynie zebrać informacje niezbędne do oceny spełniania tych warunków. W celu zebrania brakujących / dodatkowych informacji lub wyjaśnień, podmiot udzielający pomocy de minimis może posłużyć się pomocniczo przepisem art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy publicznej, na podstawie którego może zobowiązać wnioskodawców do przedstawiania informacji o dotyczącej ich pomocy publicznej tak, aby zapewnić zgodność udzielanej pomocy de minimis z rozporządzeniem 2023/2831.